Khi một sự mất mát xảy ra thường khiến chúng ta có xu huớng
đề phòng nó xảy ra lần nữa.Trong cuộc sống có thể chúng ta biết những người đã không may trải qua một chấn thương về thể chất hoặc tinh thần, có thể là một cuộc hành hung hay một tai nạn xe khủng khiếp. Khi một sang chấn xảy ra, chúng ta dễ bị kích động là điều có thể hiểu được - sợ đám đông, sợ người lạ mặt, nơi tối tăm, tránh các phương tiện giao thông chạy nhanh hoặc bùng nổ cơn giận lúc đi đường. Và chúng ta dần cư xử khác đi - chúng ta né tránh đám đông, không bao giờ đi một mình, gắn thêm ổ khoá lên cửa, hoặc thậm chí sẽ mua một chiếc xe SUV lớn, tránh xa đường cao tốc hoặc không muốn lái xe. Điều thúc đẩy chuyện này chính là bản năng của con người về nhu cầu được an toàn, và nhu cầu đó sinh ra kiểu phản ứng: "Tôi cần làm gì để đề phòng chúng không xảy ra lần nữa"?
Điều tương tự cũng sẽ xảy ra trong những mối quan hệ khi có ai đó qua đời hoặc đơn giản hơn là mối quan hệ đó chấm dứt. Thứ có thể kích động đến nhu cầu an toàn và sự đề phòng là mức độ của sự tổn thương, thương tích và nỗi đau buồn, hiển nhiên là mọi thứ sẽ tệ hơn khi có kết thúc quá đột ngột như chết do cơn đau tim, chết do ẩu đả, chia tay không lý do.
Chúng ta không thể không phản ứng lại, nhưng chỉ ở một mức độ nào đó, đôi khi nó xuất hiện quá bất ngờ mà chẳng thể phản ứng kịp. Chúng ta không thể có được kinh nghiệm dễ dàng khi chưa trải qua, nhưng từ sự việc đó, những kiểu phản ứng để đề phòng sẽ dần hình thành.
Dưới đây là 3 phản ứng phổ biến thường xuất hiện sau sang chấn mất mát:
Bám chặt.
Nếu chúng ta bị rút kiệt cảm xúc bởi sự bỏ rơi, một cách đối phó là bám chặt lấy những người thân với chúng ta hoặc với các mối quan hệ mới. Ở đây, ví dụ như cha mẹ, họ giám sát con cái của mình kĩ càng hơn hoặc hạn chế cho chúng tham gia các hoạt động bên ngoài, hoảng loạn khi không nghe thấy tiếng con, dù chỉ trong chốc lát. Bạn sẽ trở nên lo lắng và bám dính lấy đối phương, đòi người bạn trai mới phải gặp bạn vài lần trong ngày, ép anh ta trả lời có thấy vui khi bên bạn hay không. Hoặc thay vào đó bạn có xu hướng kiểm soát quá mức trong mối quan hệ, quản lý chi tiết cuộc sống hàng ngày của anh ta hoặc ép anh ta trả lời những câu hỏi về các mối quan hệ khác.
Không gắn kết.
Đây là kiểu phía bên kia của thái cực: Thay vì đảm bảo người khác không đi xa thì bạn chủ động cách xa họ. Bằng cách không gắn kết, bạn đảm bảo cho bản thân sẽ tránh khỏi những mất mát có thể xảy ra lần nữa. Bạn sẽ chỉ trích những người bạn hẹn hò hoặc gặp gỡ, nhanh chóng gạt bỏ họ khỏi một mối quan hệ thân thiết hơn. Hoặc bạn có thể bắt đầu sợ cam kết, sợ việc tạo ra một mối quan hệ thân thiết sẽ đi quá xa. Hoặc bạn quyết định không tham gia vào tất cả mọi thứ và ném mình vào thế giới ít cảm xúc hơn của công việc, trường học hoặc sở thích nào đó.
Chọn một người hoàn toàn khác.
Bạn có thể nhận ra người yêu cũ của bạn uống quá nhiều, điều đó đã góp phần gây ra những cuộc cãi vã làm tổn thương cả hai, vì vậy bạn quyết định lần tới sẽ coi việc người yêu mới uống được bao nhiêu là mức chuẩn để đề phòng. Điều đó có lý của nó vì đó là bài học trong mối quan hệ trước đó.
Nhưng đó không phải điều mà chúng ta đang nói tới. Ở đây bạn gói chặt điều cũ lại và đi tìm cái hoàn toàn khác. Nếu người yêu cũ của bạn hay uống rượu mà còn là kẻ ưa mạo hiểm, dễ xúc động, bốc đồng thì bây giờ bạn hướng về một ai đó sống có tổ chức hơn, khô khan hơn, ổn định và cứng nhắc hơn.
Những kiểu phản ứng này có tiềm năng chung là nhảy xa theo hướng khác - phát triển kiểu tư duy đen - trắng, tất cả với mục đích là phòng vệ và đề phòng. Bạn đang cố gắng thay đổi những tiến trình, diễn biến của những sự việc mới để tránh một mất mát khác. Trong trường hợp tổn thương và đau khổ ngầm ẩn bên trong - nơi những cảm xúc bị nén chặt xuống hoặc ném sang một bên vì bất kì lí do gì - điều nguy hiểm là kiểu phản ứng mới trở nên vô thức và cực đoan hơn.
Nguồn: @avogado6
Vậy làm thế nào để tránh những sự cực đoan và tìm thấy điểm cân bằng?
Bạn cần đau buồn.
Để nỗi đau ẩn vào trong là điều vô cùng nguy hiểm. Việc khoá nó lại hoặc ném nó sang một bên nghĩa là cuối cùng nó vẫn sẽ còn đó. Nếu bạn có thêm mất mát khác mà bạn không bao giờ thực sự để mình đau buồn, xu hướng này và nguy cơ bị tổn thương thậm chí còn nặng hơn bởi những mất mát có xu hướng kết nối với nhau.
Nếu bạn thấy gần như không cảm nhận được những cảm xúc của mình, nếu bạn vẫn đang tiếp tục công việc như thường lệ, nếu bạn đang tự nói với bản thân rằng “chuyện này rồi sẽ qua thôi” hoặc tự hỏi “thế nào mới là tốt nhất?” thì đó là lúc cần chú ý. Nếu bạn gặp khó khăn trong việc xác định những cảm xúc của mình, hãy nói chuyện với ai đó – nhà tham vấn, một người bạn thân hay một ai đó bạn cảm thấy an toàn khi bên họ.
Bạn cần xử lý nó.
Nói ra là tiến trình để xử lý nó. Chỉ khi những sang chấn như bị hành hung hoặc tai nạn xe hơi được kể lại, để những sự kiện mà bạn cố quên đi đó biến thành những hình ảnh rõ ràng, bạn cần phải kể lại câu chuyện của mình. Từng chút một sẽ được gỡ khỏi lồng ngực bạn, khỏi đầu bạn mà và sự việc sẽ được hình dung cụ thể hơn.
Các kiểu phản ứng và hành vi phân rõ trắng đen xuất hiện vì sự việc mà bạn đã tự kể với chính mình quá trắng hoặc đen và đơn giản. Bạn cần phân tích nó để thấy được những chi tiết nhỏ, thấy một bức tranh lớn hơn, tạo thành một sự giải thích thực tế hơn, ít sai lệch và đầy suy nghĩ ma mị hơn.
Bạn cần chậm lại.
Ở đây chúng ta đang nói đến một sự phản ứng lại chẳng dễ chịu gì, nhưng đơn giản là cho chính mình thời gian để lành vết thương. Nỗi đau có quá trình và dòng thời gian của riêng nó: 3 tuần bị sốc, 3 tháng để thoát khỏi mơ hồ, một năm hoặc lâu hơn để cảm thấy được trở lại là chính mình. Đừng quá vội vàng.
Điều đó nói lên rằng, đừng để bị mắc kẹt. Đừng tự khoá mình lại, đừng tránh xa thế giới bên ngoài hay không bước ra khỏi vùng an toàn của bạn. Nếu bạn cố nấp trong chiếc vỏ của mình quá nhiều, quá lâu, nỗi lo lắng và sợ hãi sẽ vẫn còn đó, và theo thời gian thế giới của bạn sẽ dần trở nên nhỏ hơn.
Đây là những khoảng thời gian khó khăn. Bạn cần sự an toàn, bạn cần sự hỗ trợ và bạn cần thời gian để tự chữa lành trong khi tiếp tục sống cuộc đời của mình. Thứ bạn muốn né tránh lại là thứ bù đắp quá mức, và trong quá trình này, mất nhiều hơn là bạn tưởng.
****************************************************************************
Nguồn: Robert Taibbi/Psychology Today.
Biên dịch: Bảo Thy - The Uranian.
Biên tập: The Uranian.
